جلسه دوم – کتاب معرفت شناسی

بخش اول: بایسته های معرفتی و دغدغه های ما

همه ما انسانها به طور طبیعی (برخلاف نگاه بخشی از عرفا یا رواقیون) دغدغه‌هایی در زندگی داریم و به مسائلی اهمیت می‌دهیم و این امر لازمه یک زندگی خوب است. می‌خواهیم در مورد مسائل با اهمیت در زندگی، باورهایی داشته باشیم. اما این باورها را از چه راههایی می‌توان به دست آورد؟

معرفت‌شناسی به معنی به‌دست‌ آوردن باور از راه‌های خوب است. لازمه دانستن حقیقت در مورد دغدغه‌های زندگی، داشتن باورهای وجدان-پسند در مورد آنهاست. یعنی در اتخاذ باورها، وجدان را پیش چشم داشته باشیم. ما انسانها استعداد این را داریم که باورهای وجدان ناپسندانه در مورد خیلی از مسائل داشته باشیم.

بخش دوم: باورهای وجدان پسند

در مورد باورهای وجدان پسند، دو اقتضاء وجود دارد. یکی بررسی وجدان پسند بودن باورهای قبلی خود در مورد دغدغه‌ها، و دیگری به دست آوردن باورهای وجدان پسند در مورد چیزهایی که برایمان اهمیت دارند.

گاهی ممکن است در مورد به دست آوردن باورهای جدید تناقضاتی به وجود آید. مثلاً رعایت حریم خصوص دیگران، اگرچه برایمان مهم اند، به ما اجازه نمی‌دهد که برای دانستن حقایق بیشتر در مورد آنها کنجکاوی کنیم و یا سعی در به دست آوردن حقایق خیلی زیاد در مورد موضوعی مانند سلامتی فیزیکی که بسیار برایمان مهم است، ممکن است باعث ایجاد درد و سرها و یا وسواس‌های فکری شود.

بخش سوم: باورهای صادق و کاذب

قاعدتاً باید این باور را داشته باشیم که برخی از باورهایمان درست نیست، چراکه برخی از باورهای ما با برخی باورهای دیگر تناقص دارد. مثلاً باور به مهربانی خدا و مشاهده به دنیا آمدن کودکانی با نقص و یا بیماری جدی. عدم باور به نادرستی برخی باورها، گاهی ممکن است به دلیل جهل مرکب باشد. بنابراین علاوه بر نیاز به به‌دست آوردن باورهای وجدان پسند، نیاز به مکانیزمی داریم که این باورهای نادرست را از باورهای درست تفکیک کند.

بخش چهارم: اعتماد معرفتی

از جمله دغدغه‌های ما این است که برایمان مهم است که دیگران نیز به دغدغه‌های ما اهمیت دهند و باورهای درستی در مورد آنها داشته باشند. انتظار داریم که اطلاعات درست و وجدان پسند در مورد آنها به ما بدهند. دیگران نیز از ما می‌خواهند که به دغدغه‌هایشان اهمیت دهیم، باورهای وجدان پسند در مورد آنها داشته باشیم و به آنها اطلاعات درست دهیم. وجود چنین رابطه‌ای، مستلزم یک اعتماد دو طرفه و همچنین اعتماد به خود در جامعه است که عدم وجود آن باعث افت کیفیت زندگی می‌شود. زندگی مطلوب نیازمند جامعه‌ای سرشار از اعتمادهای معرفتی است.

بخش پنجم: ارزش های معرفتی

به طور خلاصه می‌توان مهم‌ترین ارزش‌های معرفتی را به شرح زیر خلاصه کرد:

• داشتن یا به دست آوردن باورهای صادق
• توانایی تمیز دادن باورهای صادق از باورهای کاذب
• یقین به باورها یا خاطر جمع بودن از آنها
• اعتماد روا داشتن
• اعتماد پذیر بودن
• پیش بینی پذیری